De Hollandstellung - Inventarisatie van deze bunkerlinie op grondgebied Mendonk

Men schrijft algemeen dat de regio Mendonk, vanaf de oostkant van de Sassevaart waar het steunpunt Fort Rodenhuize was gelegen, tot Vrasene tegen de Duitse bunkerlijn van Steendorp Vrasene (Westabschnitt) minder uitgebouwd was. Zelf blijf ik er wat van overtuigd dat dit een vals beeld is. De zone tussen kanaal Gent-Terneuzen te Mendonk en Vrasene was effectief minder uitgebouwd maar dit is zeker nooit effectief zo de bedoeling geweest. Omdat in deze zone de noordkant nogal beveiligd was door menig overstromingsgebied en maar een beperkt aantal doorgangen die dan ook nog eens ondermijnd waren, was de kans ook klein dat er ooit een geallieerde inval over dit gebied zou komen. Allicht heeft men daarom de uitbouw van de linie op deze zone tot het laatst uitgesteld. Het feit dat dus de linie op dit gebied nooit zwaar is uitgewerkt geweest heeft dus meer te maken met een voor de Duitse Bezetter te vroeg geëindigde oorlog. Ook in deze zone zijn alle bunkers gebouwd door de Duitse Landmacht in de typische betonstenen. Ook valt het op dat er nog zeer weinig variatie in types van bunkers optreedt. In het algemeen vindt men er alleen nog manschappenbunkers of observatie-manschappenbunkers terug met meestal op het dak een verschansing.

Op grondgebied Mendonk sluiten de bunkers perfect aan met de laatste bunkers van het steunpunt Fort Rodenhuize. De eerste 3 bunkers op Mendonk maken hier zelfs eigenlijk nog mee deel van uit. Deze lagen ter hoogte van de huidige John F. Kennedylaan maar zijn allen eveneens verdwenen. Een volgende tussenbunker is ook nog verdwenen ter hoogte van een huidig stort oostelijk van de Kennedylaan richting Moervaart. Deze lag tot 1965 op grondgebied Zaffelare en werd toen bij de havenaanpassingen herschikt bij Mendonk. Daarna duikt de linie allicht vrij volledig effectief opnieuw op aan de oostkant van de John F. Kennedylaan ter hoogte van de Moervaart. 1 bunker ligt er nog aan de westkant van. De Moervaart zal tot voorbij het dorp van Mendonk als voorlijn gebruikt worden om daarna over te gaan op een zuidelijke aftakking hierop, namelijk de waterloop gekend als de Zuidlede. Deze Zuidlede zal dan gelden als noordgrens van het te verdedigen gebied tot in Zaffelare.

Ter hoogte van Mendonkdorp, nog voor de afsplitsing van de Zuidlede, valt trouwens nog een zeer uniek structuurtje terug te vinden. Dit moet deel uitgemaakt hebben van de vooruitgeschoven bunkerlijn die toch ook, veel minder sterk uitgebouwd is geweest met bunkers. Mogelijks waren het meer houten structuren en loopgrachten. Voorlopig zijn er nog maar 2 structuren van deze vooruitgeschoven lijn gekend op deze zone van de bunkerlijn. Namelijk dit kleine observatiebunkertje en de zware mitrailleurbunker te Zaffelare. Gezien ook deze kleinere structuur tot in 2021 niet gekend was, valt ook niet uit te sluiten dat hier of daar nog gelijkaardige structuren zouden kunnen bestaan achter de Zuidlede en zelfs mogelijks meer noordelijk de Moervaart verder volgend. Dit terrein kan op bepaalde plaatsen zeker nog dergelijke kleine structuren verbergen.

Bij de inventarisatie uitgevoerd in 1921 telde men op grondgebied Mendonk 6 bunkers. In 1935 was dit aantal nog altijd identiek. In 1935 spotte men hier 1 voorpostbunker en 5 manschappenbunkers. Als men echter heden te telling maakt van de bunkers op Mendonk, vindt men er 8 en geen 6. De oorzaak hiervan is enerzijds de verdwenen bunker in de nabijheid van het toenmalige "Vleukot", waar nu afvalhopen liggen horende bij de haven van Gent, wat tot 1965 Zaffelare was. Daarnaast is er allicht de kleine observatiebunker die bij geen enkele van die tellingen mee opgenomen zal geweest zijn.

Omdat de eigen telling uit het boek "De Hollandstellung" van Hans Sakkers zeker niet de volledige lijn onderzocht, is de telling die daar in terug te vinden is, ook zeer irrelevant om als referentie te gebruiken, wat dan ook niet is gebeurd. Wel zijn de vermelde locaties uit het boek mee opgenomen in de zoektocht die in dit geval wel in eerste instantie de volledige linie besloeg tussen Maldegem en Vrasene (grondgebied Oost-Vlaanderen).

Bij de eigen inventarisatie vanaf 2015 wordt veel minder de nadruk gelegd om zoveel verschillende types te beduiden. Dit is ook meestal zeer moeilijk omdat je altijd bij bunkertypes uitkomt die niet 100% het ene zijn maar ook niet 100% het andere. Zelf houd ik niet zo van dat overdreven hokjesdenken. In totaal werden er op Mendonk nog 4 bunkers teruggevonden. Dit waren 3 gelijkaardige manschappenbunkers en 1 kleinere manschappen - observatiebunker langs de Zuidlede. Van de overige 3 zal gepoogd worden in detail hun originele bouwplaatsen nog eens te prospecteren maar de kans dat er nog iets van bestaat is onbestaande.

Hieronder alvast de situatie van structuren door www.bunkergordel.be teruggevonden, Mocht u er meer info over kunnen geven over ontbrekende zaken, aarzel niet dit door te geven op info@bunkergordel.be. Weet dat aanvullende details over bunkers aangeduid met cirkeltjes omdat de 100% exacte locatie mij ontbreekt, zeker ook altijd welkom zijn.

Elk aangeduid bunkertje werd informatief van een eigen veronderstelde indeling voorzien omdat de oude reeds bestaande indelingen vrij onlogisch zijn en er blijkbaar types worden uitgevonden bij de vleet zonder dat ze soms nog van elkaar onderscheidbaar zijn. Er zullen later nog gedetailleerde bunkerfiches worden toegevoegd van de bunkertjes die tijdens de zoektocht ook in de mate van het mogelijke in detail gefotografeerd worden.

Alle onderstaande luchtfoto's zijn afkomstig van Google Earth.

De teruggevonden locaties werden om de deze telling iets visueler te maken van een aparte kleur voorzien. Deze kleuren werden toegepast op onderstaande foto's:

• Nog bestaande Hollandstellung bunkers - Lichtblauw
• Structuren die in dezelfde regio zijn opgetrokken maar geen deel uitmaken van de Hollandstellung - Geel. (Geel)
• Gekende gesloopte structuren - Rood
• Hollandstellung bunkers reeds vermeld op vorige foto's - Oranje.

Indien de locaties zo goed als correct gekend zijn, zullen de structuren aangeduid worden met een stip in bovengemelde kleur. Indien enkel ongeveer de locatie gekend is, zal dit gebeuren met een cirkeltje in de gemelde kleuren. Ook de grootte van de cirkel zal afhangen van de mate van onduidelijkheid van de te localiseren zone.

Om het intern wat overzichtelijk te maken werd een interne nummering toegepast die niets vandoen heeft met eerder gemaakte en bestaande tellingen van her en der uit het verleden. Het is gewoon een eigen vorm van telling per gemeente. Ga er dan vooral ook alvast niet meer achter zoeken.

De loop van de Hollandstellung in grote lijnen op een kaartje van Mendonk

Voorlopig ontbreken detailfoto's van de meest logische locaties tot op dit moment van de structuren in de nabijheid van de John F. Kennedylaan en op het stort rechts hiervan.

1. Md L 04 Locatie verdwenen (manschappen)bunker - Westelijk spoorlijn aan John F. Kennedylaan.

2. Md L 05 Locatie verdwenen (manschappen)bunker - op huidige John F. Kennedylaan.

3. Md L 06 Locatie verdwenen (manschappen)bunker - Oostelijk huidige John F. Kennedylaan.

4. Md L 07 (Za L 11) Locatie verdwenen bunker - op rand huidige stort nabij Spanjeveerstraat

Allicht dienen de eerste 3 bunkers nog geteld te worden bij wat ooit steunpunt Fort Rodenhuize was. Daarna begint in feite de rest van de linie in de richting van Vrasene. Zo goed als volledig eenlijnig met hier en daar een iets zuidelijkere commandopost.

De hier aangeduide bunker Md L 07 was voor de havenuitbreiding in 1965 nog grondgebied Zaffelare. Dit was dus de 11e bunker van Zaffelare. Dit werd pas nadien grondgebied Mendonk. Gemakkelijkheidshalve wordt hij hier wel bewaard binnen de telling van Mendonk.

Het verdere verloop van de hoofdstelling is te zoeken op grondgebied Zaffelare.